آشنایی با مفاهیم سنجنده های فعال و غیرفعال در سنجش از دور

به زبان ساده و به طور خیلی خلاصه اگر بخواهیم با مفاهیم سنجنده های فعال و غیرفعال سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی آشنا شویم باید بگوییم:

سنجنده فعال به سنجنده ای گفته می شود که خود دارای منبع انرژی و امواج یا پالس است که به سمت زمین ارسال می کند و امواج بازگشتی را دریافت و ثبت می نماید

سنجنده غیرفعال به سنجنده ای می گوییم که از خود امواجی ارسال نمی کند و از امواجی بازتاب شده توسط خورشید که به زمین برخورد می کند استفاده کرده و آن را ثبت می کند.

این موضوع را ساده تر توضیح می دهیم:

فرض کنید یک دوربین عکاسی دارید که دارای فلش است و از نور فلش استفاده می کنید. وقتی این نور به سوژه برخورد می کند و منعکس می شود تصویری که در دوربین ثبت می شود حاصل از انعکاس نور برخوردی به سوژه است. در واقع دوریبن دارای منبع نوری است که به سمت سوژه ارسال می کند و نور برگشتی را ثبت می کند (فعال).

حال فرض کنید از نور فلش استفاده نمی کنید. در این حالت تصویری که ثبت می شود حاصل از نوری است که از سوژه به سمت دوربین آمده است (غیر فعال) و این نور نیز حاصل انعکاس نور محیط بوده است.

در تصویر زیر می بینید که خورشید از خود نور به سمت زمین ارسال می کند. نور پس از عبور از اتمسفر به سطح زمین می رسد. سپس بخشی از نور از سطح زمین بازتاب می شود و سنجنده این بازتاب را ثبت می کند و به صورت یک تصویر، خروجی می دهد.

در سنجنده فعال، پالس هایی به سمت زمین ارسال می شود و برخورد می کند و سپس بازتاب می گردد و مجددا به سمت سنجنده بازگشته و ثبت می شود. به این پالس یا امواج برگشتی backscatter گفته می شود.

در تصویر های زیر نمونه هایی از تصاویر سنجنده فعال (راداری) و سنجنده غیرفعال مثل لندست را مشاهده می کنید و دقیقا می بینید که تصویر حاصل از هر نوع سنجنده به چه صورت نمایش داده می شود. تصاویر سنجنده های راداری به صورت سیاه و سفید است و هر رنگی نمایانگر یک پدیده است. مثلا در تصویر راداری زیر رنگ سیاه آب را نشان میدهد.

تصویری از سنجنده غیر فعال لندست

تصویری از سنجنده فعال – راداری

از فواید سنجنده های فعال قابلیت تصویر برداری در شب و عدم تاثیر ابر بر تصویر ثبتی و همچنین تاثیرات آب و هوایی کم است. از این سنجنده ها می توان به SRTM – LiDAR Radarsat 1 – Radarsat 2  اشاره کرد.

چند منبع جهت مطالعه بیشتر:

• آموزش پردازش تصاویر راداری ماهواره ای سنتینل 1 با استفاده نرم افزار GMTSAR (V.6.0)
• تشریح تصویر راداری بر روی گوگل ارث
• کاربردهای سنجش از دور راداری