چطور در ArcGIS نقشه شیب تولید کنیم – تولید نقشه شیب در ArcMAP

نقشه شیب و تولید نقشه شیب در Arcmap یکی از سوالاتی است که با توجه به ساده بودن آن زیاد پرسیده می شود و اکثر کاربران شیوه درست تولید آن را نمی دانند. دانستن اصطلاحات کاربردی این دستور، باعث تولید نقشه شیب به صورت حرفه ای می شود.

---

هدف از این نوشتار:

• آشنایی با مفهوم شیب
• آشنایی با مفاهیم درجه و درصد در محاسبه شیب
• کاربرد نقشه های شیب
• روش محاسبه در نرم افزار ArcGIS
• بررسی چگونگی تعیین طبقات شیب در پروژه های مختلف

---

مفهوم شیب:

به شکل زیر نگاه می کنیم:

شیب نقطه A تا نقطه B چطور محاسبه می شود؟

وقتی فاصله قایم یا اختلاف ارتفاع را که با h مشخص شده را به فاصله افقی که با d مشخص شده تقسیم کنیم شیب بین نقطه A تا B بدست می آید.

در شکل، جهت حرکت ماشین به سمت بالاست و شیب مثبت می باشد. اگر جهت به سمت پایین یا سرازیری بود شیب منفی می شد.

اگر فقط یک خط صاف و در راستای افق بود بدون شیب یا صفر بود.

---

منظور از درجه و درصد چیست؟

برای محاسبه شیب دو حالت کلی وجود داره:

1- محاسبه شیب به درجه که از صفر تا 90 است

2- محاسبه شیب به درصد که از صفر تا بی نهایت است

اگر تانژانت زاویه ای را در عدد 100 ضرب کنیم، شیب به درصد محاسبه خواهد شد. ولی تانژانت 90 درجه بی نهایت می شود و هر عددی هم که در بی نهایت ضرب شود نهایتا بی نهایت خواهد شد پس به درصد تا بی نهایت وجود دارد.

شیب بی نهایت فقط بر روی کاغذ وجود دارد و در دنیای واقعی بی معنی است.

شکل زیر مفهوم درجه و درصد را به خوبی بیان  می کند.

---

کاربرد نقشه های شیب در کجاست؟

نقشه های شیب در بسیاری از پروزه های تحقیقی از جمله کشاورزی، حفاظت خاک و آبخیزداری مثل کنترل سیلاب و فرسایش، جنگلداری، زمین شناسی، استخراج معدن، پروژه های سدسازی و آب رسانی، ایجاد شبکه های ارتباطی و راه، ایجاد شهرک های مسکونی جدید و مکان یابی ها پر اهمین بوده و مورد استفاده قرار می گیرند.

---

طبقات شیب چگونه تعیین می شوند؟

تعداد طبقات شیب به شرایطی مثل هدف بررسی، وضعیت ژیومورفولوژی، منطقه، شکل حوزه، مقیاس نقشه و سایر ویژگی های منطقه مورد بررسی بستگی دارد.

مثلا مناسب ترین طبقات شیب برای پروژه های منابع طبیعی به صورت زیر است:

• 0-5 درصد
• 5-12 درصد
• 12-25 درصد
• 25- 35 درصد
• 35-50 درصد
• 50-70 درصد
• بیشتر از 70 درصد

برای ارزیابی های توان اکولوژیکی محیط زیست:

• 0-2 درصد
• 2-5 درصد
• 5-8 درصد
• 8- 12 درصد
• 12- 15 درصد
• 15-20 درصد
• 20-30 درصد
• 30-65 درصد
• بیشتر از 65 درصد

و این طبقات می توانند با توجه به دستورالعمل و متدولوژی کار متفاوت باشند.

---

داده های مورد نیاز و ترتیب مراحل کار:

1- باید یک فایل رقومی ارتفاع یا DEM داشته باشیم

2- انتخاب ابزار Slope

3- انتخاب نوع شیب بر اساس درجه یا درصد

4- تولید لایه شیب رستری

5- طبقه بندی شیب رستری بر اساس هدف پروژه

6- در صورت نیاز: تبدیل فایل رستری به وکتوری

---

راهنمای ویدیویی تهیه نقشه شیب در محیط ArcMAP

---

سوالات چالشی برای تفکر بیشتر:

چه راه های دیگری برای تهیه نقشه شیب به غیر از موارد گفته شده در متن بالا وجود دارد؟
چه وقت از درصد شیب و چه وقت از درجه شیب استفاده می شود؟

---