متادیتا چیست؟

• متادیتا همانند یک نوع راهنما و دستورالعمل برای دیتا است.
• متادیتا توصیف کننده‌ی:
  چه کسی، چه چیزی، چه زمانی، چه مکانی، چرا و چگونه، برای دیتا است.
• متادیتا یک پارامتر بسیار مهم برای دیتا میباشد زیرا یک نوع پارامتری میباشد که به منظور تکمیل دیتای ما به کار می رود.
• به همین دلیل است که متادیتا باید دقیق، کامل و قابل استناد باشد.

ساختمان متادیتا یا فراداده

• Identification

Identification یا شناسایی و معرفی، یک توضیح مختصر و کوتاه از نوع دیتای ما ارایه می دهد. نوع دیتا و هدف از ارایه دیتا را نمایان می سازد که به چه هدفی ارایه شده است. به عنوان مثال این بخش از متادیتا به توضیح کلمات کلیدی، نکات اساسی، و ساختار دیتا به صورت خلاصه می پردازد. کلمات کلیدی به فرض برای یک دیتای شیپ فایل میتواند به نوع شیپ فایل، نوع کاربرد آن و اینگونه موارد عنوان شود.

• Contact

در یک فایل متادیتا باید اطلاعاتی وجود داشته باشد که کاربرد بفهمد که دیتایی که در دست دارد متعلق به چه توزیع کننده ای می باشد. اطلاعاتی مثل نشر دهنده آن، ایجاد کننده آن، سازمانی که اقدام به تهیه آن دیتا نموده است. اطلاعات در مورد سازمانی که دیتا را ویرایش نموده و به نهایی کردن دیتا کمک نموده است. همچنین اطلاعاتی در مورد اینکه چگونه میتوان به این نوع دیتاها دسترسی پیدا کرد.

• Quality

کیفیت، دقت و استانداردهایی را که مجموعه داده ها دارا می باشند را توضیح می دهد. به فرض مثال دقت در مورد مختصات دیتا، موقعیت افقی و عمودی دیتا، دقت در مورد اطلاعات موجود در داخل دیتا که عموما در جداول اطلاعاتی آن می باشد و به صورت کلی دقت و کیفیت دیتا را ارایه میدهد.

• Spatial Reference

در این بخش از فایل متادیتا باید توضیحات کاملی در مورد مرجع فضایی دیتا، محدوده جغرافیایی، سیستم مختصات و اطلاعات هندسی ذکر گردد. اطلاعات Projection مانند: واحد مختصاتی، دیتوم و نوع مختصات باید ارایه گردد. به فرض مثال اطلاعاتی در مورد نوع WGS مختصات دیتا، زون، شمالی یا جنوبی بودن محدوده و مختصات گوشه های دیتا ارایه گردد.

• Entity and Attribute

به موجودیت و ویژگی های دیتا باید اشاره شود به فرض مثال به نوع ساختار دیتا که میتواند خط، نقطه و یا چند ضلعی باشد که هدف آن نحوه نمایش اطلاعات مکانی در دیتا می باشد. همچنین به منظور توضیح موجودیت ها و ویژگی ها، باید یک لیست از اطلاعات و مقادیر معتبر و قابل استناد وجود داشته باشد.

• Lineage

این بخش به نحوه ایجاد و تولید دیتا اشاره دارد و باید در متادیتا از آن یاد شود. به عنوان مثال مراحل پردازش و ایجاد دیتا و مسولیت ها و حریم خصوصی که شرکت ها ارایه می کنند را توصیف می کند. هر مرحله پردازش نیز باید دارای یک تاریخ باشد که کاربران از آخرین آپدیت یا زمان بروزرسانی دیتا مطلع شوند. همانند یک فهرست می ماند که کاربران را از اولین تا آخرین بروزرسانی ها به منظور نحوه تکامل اطلاعات آگاه می کند.

• Legal

بخش حقوقی و قانونی و محدودیت های دسترسی و توزیع دیتا را نمایش می دهد. این به این منظور است که در این بخش نمایش داده می شود که دیتای موجود برای چه سازمان یا ارگانی توسعه داده شده است یا چه کسانی میتوانند از آن استفاده کنند. متادیتا دارای یک طبقه بندی از نوع امنیتی است که که حریم خصوصی را برای سازمان ها و کاربران مشخص می کند. به فرض مثال به این صورت دیتاها به صورت قانونی طبقه بندی می شوند:

1. محرمانه
2. محدود
3. حساس
4. بدون محدودیت

• Temporal

دوره یا مدت زمانی که میتوان به دیتا استناد نمود را بیان می کند. به این مفهوم که دیتایی که در دست کاربر می باشد تا چه زمانی اعتبار دارد. چه زمانی جمع آوری شده است و تا کی میتوان به آن استناد نمود. همچنین برای آن باید آخرین بروزرسانی و همچنین بروزرسانی بعدی نیز باید ذکر شده باشد. دوره این بروز رسانی ها میتواند روزانه، هفتگی، ماهانه و یا حتی سالانه باشد.

• Metadata Reference

به مرجع متادیتا اشاره دارد. به این منظور که چه سازمانی مسیولیت این دیتا را بر عهده دارد و مرجع آن کجاست. به فرض مثال هنگامی که ابهام در دقت و کیفیت دیتا وجود دارد می توان با استفاده از مرجع متادیتا با بخش عهده دار تماس گرفته و راهنمایی ها را دریافت نمود.

• Metadata Standard

هر متادیتایی باید براساس یک نوع استاندار خاص که توسط ارگان های مختلف ارایه می شود را دارا باشد. ارگان ها یا کمیته هایی که مسیول ارایه استاندارهایی در زمینه اطلاعات مکانی می باشند عبارتند از:

1. Federal Geographic Data Committee (FGDC)
2. ISO 19115
3. EPA, Esri
4. Inspire and MEDIN

هرکدام از این بخش ها بر اساس نیازهایی که خودشان دارند اقدام به ایجاد استانداردهایی نموده اند.

در نظر داشته باشیم که فرمت جامع فایل‌ های متادیتا به صورت XML می‌باشد که به راحتی با یک نرم‌افزار ویرایشگر متن به شکل زیر می باشد. هنگام باز کردن یک فایل متادیتا با ساختار کلیدی به صورت زیر مواجه میشویم.

<origin>National Aeronautics and Space Administration (NASA)</origin>
<pubdate>2019/05/15</pubdate>

به فرض مثال از کد بالا می توان فهمید که سازمان ایجادکننده دیتا، ناسا می باشد. همچنین می توان به تاریخ ایجاد آن دسترسی پیدا کرد.

انواع فراداده

رایج ترین مراکز ایجادکننده استاندارد برای متادیتاهای GIS عبارتند از:

• دستورالعمل های ایجاد شده توسط سازمان ISO 19115
• استاندارهای ایجاد شده توسط سازمان Federal Geographic Data Committee (FGDC) که به صورت بسیار گسترده در ایالات متحده مورد استفاده قرار می گیرد.
• استاندارهای ایجاد شده توسط Inspire metadata که مربوط به 34 موضوع در مورد دیتاهای مکانی می باشد و در کشورهایی اروپایی به صورت گسترده استفاده می شود.
• استاندارهای ایجاد شده توسط EPA metadata editor که توسط سازمان حفاظت از محیط زیست (EPA) توسعه یافته است.

نویسنده و تهیه کننده: هادی امامی – کارشناس ارشد سنجش از دور