آموزش اصولی نرم افزار هیدرولوژیکی HEC-HMS – بدون نیاز به الحاقیه پر درد‌سر HEC-GeoHMS

بدون ترديد سيل يکي از مهمترين مخاطرات طبيعي است كه فراواني وقوع آن در سالهای اخير در سراسر جهان روند صعودی داشته است و خسارات جبران ناپذير ناشي از آن همه ساله بخش اعظمي از كشور را تحت تأثير قرار مي‌دهد. از طرفي افزايش ساخت و ساز و سکونت در سیلاب دشت‌ها، و فعاليت های مخرب انساني در طبيعت و … روند خسارات سیل را مضاعف كرده است بنابراین هیدرولوژیست‌ها برای اهمیت این موضوع مدل‌های مختلفی را ابداع و توسعه دادند که یکی از قدرتمند آن مدل شبیه‌سازی  بارش و رواناب HEC-HMS است که خصوصیات فیزیوگرافی و هیدرولوژی حوزه آبخیز را برای مدیریت بهتر و بدون نیاز به هیچ اکستنشی انجام می‌دهد.

مدل بارش و رواناب HEC-HMS به صورت یک مدل مفهومی برای شبیه‌سازی فرایند‌های بارش-رواناب در سبستم حوزه آبخیز طراحی شده است. این مدل بر اساس اصول ساخت و مقیاس شبیه‌سازی مکانی به ترتیب جزء مدل‌های از نوع ریاضی کامپیوتری، یکپارچه و و نیمه توزیعی است و و بر اساس آنالیز حوزه آبخیز متناسب به مطالعه کاربر به صورت واقعه محور و پیوسته محور عمل می‌کند.

هدف اصلی این دوره، آموزش اصولی نرم افزار HEC-HMS است که بدون نیاز به الحاقیه پر درد‌سر HEC-GeoHMS  می‌توان خصوصیات کلی فیزیوگرافی حوزه آبخیز را استخراج کرد و با استفاده از داد‌ه های بارش و رواناب، می‌توان در سری‌های زمانی مختلف منطقه مورد مطالعه را بررسی کرد و اثرات مدیریت‌ یا عملیات اصلاحی و اجرایی از جمله سد‌ها، بند‌ها، جنگل‌کاری و یا احیای پوشش گیاهی در حوزه آبخیز را مشاهده کرد.

معرفی مدرس

• مرتضی عیوضی
• دانشجوی دکتری علوم مهندسی آبخیزداری دانشگاه تهران
• سابقه تدریس نرم افزار‌های هیدرولوژیکی و سنجش از دوری
• مدرس نظام مهندسی کشاورزی و منابع طبیعی
• نقشه‌بردار و نقشه‌کش

عناوین آموزشی

• معرفی و تاریخچه نرم‌افزار HEC-HMS
• معرفی و چگونگی تهیه داده‌های لازم جهت اجرای یک مدل
• دانلود و نحوی نصب نرم‌ افزار
• آشنایی با فرایند‌های حاکم بر پدیده بارش و رواناب
• استخراج حوزه‌ آبخیز و پارامتر‌های آن به صورت خودکار در محیط نرم ‌افزار
• آموزش نحوی مدل‌سازی فرایند‌های بارش و رواناب در محیط نرم افزار
• آنالیز حساسیت پارامتر‌های مدل
• کالیبراسیون مدل به صورت خودکار و دستی
• اعتبارسنجی مدل

معرفی نرم افزار HEC-HMS

برای مدل‌سازی فرایند بارش – رواناب باید سه مرحله اصلی شامل مدل حوزه آبخیز، مدل هواشناسی و مدل مشخصات اصلی را به نرم‌افزار HEC-HMS تعریف کرد.

مواردی که هر یک از این مدل‌ها به نرم‌افزار معرفی می‌شوند به شرح زیر است:

مدل حوزه آبخیز

• ترسیم شکل و شمایل حوزه آبخیز و نحوی ارتباط بین زیر حوزه‌ها، شبکه‌های زهکشی، محل اتصال آبراهه^، مسیر روندیابی مخزن، کانال انحرافی^، چشمه و چاه به صورت خودکار
• خصوصیات فیزیکی زیرحوزه‌ها مانند: شیب، مساحت، نوع مدل‌سازی هیدروگراف، تلفات و جریان پایه
• مشخات شبکه‌ آبراهه‌ها مانند: طول رودخانه، ضرائب روندیابی جریان و روش روندیابی آبراهه‌ها
• خصوصیات محل‌های کنترل جریان

 مدل هواشناسی

• تعریف ایستگاه‌های هواشناسی و وارد نمودن میزان بارش به صورت سری زمانی و یا به صورت عمقی
• روش اثرگذاری مقدار بارش هر ایستگاه بر رواناب هر زیرحوزه مثلا استفاده از روش وزنی یا عکس فاصله، روش تیسن و غیره

مدل مشخصات کنترل

• زمان شروع و پایان مدل‌سازی
• گام‌های زمانی مدل‌سازی را مشخص می‌کند.

کاربرد

 از کاربرد‌های اصلی مدل HEC-HMS می‌توان به تاثیر تغییر کاربری اراضی بر هیدروگراف سیل، بهره‌برداری از سیستم مخازن، پیش‌بینی و پیشگویی سیل و دبی جریان، آب‌رسانی و زهکشی شهری، مطالعات کنترل سیل و طراحی سرریزها و سدها و غیره نام برد.