چرا GIS در برنامه ریزی شهری و شهرسازی حائز اهمیت است؟

یک سامانه اطلاعات جغرافیایی می تواند بدون آنکه از آن آگاه باشید تاثیرات مهمی بر زندگی شما داشته باشد. این سامانه به منظور ثبت، ذخیره سازی، تعامل، تحلیل، مدیریت و ارائه داده های فضایی و مکانمند طراحی گشته است. تکنولوژی GIS در برنامه ریزی شهری نیز مورد استفاده قرار می گیرد و به طرق مختلف بر روی زندگی افراد در محدوده ای که زندگی می کنند تاثیر می گذارد.

موضوعات زیر عناوینی هستند که در برنامه ریزی شهری و شهرسازی می توانند بسیار با اهمیت باشند و کاربرد GIS را در زمینه های مرتبط بیان نماید.

مشاهده نقشه های چند لایه ای:

برنامه ریزی شهری نیازمند لایه های متعددی خواهد بود که هر یک میتوانند در محیط GIS ساخته و تهیه گردند. هر نقشه میتواند به دقت بیانگر موضوعی واحد باشد و هدف مورد نظر را بر روی یک محتوای گرافیکی نمایش دهد.

یکی از خاصیت های اصلی GIS نمایش نقشه های تک موضوعه بر روی یکدیگر است. هر یک از این لایه ها دارای اطلاعات و داده های مرتبط با آن هستند. یک برنامه ریزی دقیق می تواند از GIS برای مشاهده موضوعات گوناگون بهره برده تا صحت و دقت تصمیم گیری را افزایش دهد. این لایه ها می توانند شامل نقشه زمین های کشاورزی محدوده، نقشه آب های سطحی، میزان سیلاب های مقطعی، مسیر رودها و آبراهه ها، جنس سنگ بستر و مواردی ازین دست باشند.

این توانایی در نمایش لایه های موضوعی می تواند در مواقعی که نیازمند گسترش محدوده و توسعه آن هستیم تاثیر شگرفی در تصمیم گیری ها داشته باشد. به عنوان مثال ثبت و نمایش سیلاب ها در یک محدوده طی چند سال میتواند سبب تولید نقشه ای گردد که تراکم این رخداد را در منطقه نمایش دهد و سبب تصمیم گیری در موضوعاتی مانند مدیریت بحران گردد. این که ساکنین منطقه را باید به نقاط دیگری منتقل نمود یا از تجهیزات و برنامه های برای جلوگیری از وقوع این حوادث بهره برد مواردی هستند که به کمک این داده ها قابل ارائه و برنامه ریزی می باشند.

نظارت و صدور مجوز:

صدور مجوز برای ساخت و ساز و یا تغییر کاربری وابسته به مولفه هایی است. گرچه شاید GIS به تنهایی توانایی ارائه تمامی فاکتورها درون خود را نداشته باشد، ولی می تواند به طرق مختلف خدماتی برای اینگونه موارد ارائه نماید. ایجاد پایگاه داده از تمامی عوارض موجود در یک منطقه و تغییرات ایجاد شده در دیتابانک به مرور زمان می تواند در این محیط ثبت گردد و می تواند نشان دهد که محدوده های مورد نظر امکان صدور مجوزهای لازم و یا تغییرات کاربری را دارا می باشند یا این عمل به دلایلی میسر نخواهد بود.

همچنین میتوان آرشیو دیجیتالی از مجوزهای صادر شده به تفکیک عوارض و بلوک ها، ضمیمه ساختن تمام مدارک اسکن شده و ثبت تمامی توصیفات برداشت شده درون پایگاه GIS تهیه کرد.

توسعه کسب و کار:

GIS می تواند به عنوان یک ابزار تحلیلی برای تصمیم گیری های حیطه کسب و کار کمک نماید. اینکه شغلی در یک مکان معین می تواند آینده ای داشته باشد و یا بهتر است در چه موقعیتی از منطقه توسعه یابد از این طریق قابل اجراست. همچنین میتوان اطلاعات مکانمندی از مشتریان شامل اسامی، عنوان شغلی ها، شماره های تماس، نوع ارتباط و موقعیت شهری تهیه نمود و برای سهولت در مراودات در اختیار واحدهای تجاری و بازرگانی مجموعه قرار داد.

یا در ابعاد وسیع تر اگر یک هایپرمارکت بزرگ افتتاح گردد که 10 کیلومتر نزدیک تر از سایر رقبای خود به محدوده های مسکونی با تراکم جمعیتی بالا باشد، در صورت ارائه محصولات مشابه و با کیفیت، مشتریان تمایل بیشتری برای خرید از این فروشگاه خواهند داشت. موارد این چنینی را میتوان به کمک ابزارهای مکان یابی و مسیریابی در GIS مدیریت کرد و پیش از ایجاد یک شغل ضررده به دلیل انتخاب اشتباه موقعیت راه اندازی کسب و کار، این گونه موارد را بر طرف نمود.

آینده GIS در کشور:

تکنولوژی GIS به سرعت در حال توسعه است و طی چند سال گذشته این رشد به شدت ملموس بوده است. تهیه نقشه های سه بعدی، نقشه های موضوعی و کاربردی، نقشه های تحلیلی و راهبردی و تصمیم گیری های چند معیاره مکانمند به طرز چشمگیری در پروژه های روز کشور در حال اجرا هستند. گرچه طی سال های متمادی تمامی ارگان ها و شرکت ها اقدام به تهیه دیتابانک از عوارض و اطلاعات توصیفی مرتبط با مشاغل خود نموده اند و این روند همچنان نیز ادامه دارد؛ اما در دهه آتی به نقطه ای خواهیم رسید که بیشتر اطلاعات جغرافیایی و عوارض شهری مانند سازه ها، خطوط انتقال نیرو، شبکه بندی های شهری، معابر و عوارض تسهیلات زندگی، همگی برداشت شده و درون سیستم های GIS قابل دسترس خواهند بود.

پس از این مرحله نوبت به تحلیل این داده ها در امور تصمیم گیری میرسد که با استفاده از اطلاعات پایه می توان تحلیل های سودمندی در راستای مدیریت بحران ها، طراحی های شهری، نحوه بهره برداری و توسعه شهری به انجام رسانید. امید است به کمک آموزش تخصصی نیروهای فعال و فارغ التحصیلان رشته های مرتبط بتوان از پتانسیل قدرتمند این نرم افزار در مباحث اجرایی استفاده نمود تا  نه تنها نیاز امروز، بلکه زیرساخت های لازم برای فردای بهتر کشورمان فراهم گردد.

نویسنده مطلب: مهندس عدنان لاریجانی